Serkeftin Çawa Pêk Tê

16.06.2007 - Di dîrokê de çi çaxê hinek hêz, dewlet û merivan neheqî û tade li kes û gelên li bin destê xwe de kirine –ku di dîroka beşerîyetê de her gav bûyerên weha pêk hatine, bi gotineke din jixwe dîrok bi piranî dîroka van bûyeran e- wê çaxê bi awayekî ku li gor sunnetullahê hêzeke din peyda bûye û li hember wan rawestîya ye. Zû û yan dereng heyfa wan ji wê hêz, dewlet û yan miletê serdestê zilimkar sitandîye.

Di pêvajoya dîrokê de Xwedê Teala gelek caran ew milletên ji hedê xwe derketine, axozî bûne û li ser rûyê erdê tûxyan kirine bi tofan, şetele û belayên mîna vê ewna qir kiriye. Lê hinek caran jî bi hêzeke mîrovî çi bawermend û çi jî nebawermend ve ewna têk biriye.

Lêbelê her carê ev celatkirin/cezakirina Xwedê bi awayekî mûcîzewî pêk nayê û nehatîye. Heta piranî bi qaydekî normal pêkhatîye. Lê di van bûyeran de kesê rola herî girîn dilîze dîsa mirov bi xwe ye. Ango nerast e ku mirov çaxê neheqî lê tê kirin, mafên wî jê tên sitandin di ciyê xwe de rûnê û li benda afatek û yan jî alîkarîyeke îlahê bisekine daku warê wî ji neheqîyan rizgar bike û derxe firîqetîyê. Lê divê ji bo bidestxistina mafê xwe bi xwe tevbigere. A wê hingê Xwedê teala alîkarîya merivan dike, rê li ber meriva vedike û kar hêsan dike. Lewra mirov encax bi vî tehrî twekkula xwe dide Xwedê.

Naxwe heke mirov li ber zordestî û sîtemkarîyê serî bitewîne, berteka nîşan nede û pê qayîl bibe, wê çaxê digel heq û mafê wî ji dest diçe û her weha li ser de rûmet û serbilindîya merivan jî pêre diçe. Loma êdî ew kesên ku bi vê zilletê razî bûne, ji dereceya mirovahîtîyê dadikevine derekeya sewalîyê/heywanîyê. A ev rewş jî dibe sedem ku rûh û exlaqê koletîyê li mirov peyda bibe. Dema ku mirov bi xwe bawer nebe, serê xwe li ser xwe negire, herdem xwe hewcedarê hinekên din bibîne, êdî negengaz e ku ew xwe ji vê rewşa xirab û bêrûmet bifilitîne. Ew hêmanên ku bindestî û esaretê bi mirov û gelan didene pejirandin jî ev rewşa awarte ye.

Îro xelasîya wan gelên bindestê ku tade li wan tê kirin, meriv nayên hesabê, her bi rêyekê ve çareser dibe: Ev rêya xelasîyê jî ew e ku, di serî de pêwîst e ew girse û gelana xwe binasin, maf û pêdivîyên xwe bizanibin û di encama vê de jî seba bidestxistina mafan, xwe bi xwe bawer bin û hêvîya tu alîkarî û destûrê nesekinin.

Bi raya min di vê doza rizgarîyê de rêbaza ku gotî bête şopandin, rêça tekoşîna Pêxemberê Xwedê ye. Dema ku Hz. Muhemmed wehya pêşîn hilda, berya her tiştî kesên lêzim û merivên xwe hişyar kir û gazî dînê heq kir. Çaxê dest bi bangewazîya xwe tewhîdê kir, di serî de qala pirsgirêka wana herî mezin kir û ew jî bawerîya wan a pûç bû ku ji şîrk û pûtperestîyê pêk hatibû. Êdî ji pey vê re pey der pey, ew hukim û fermanên Xwedê yên din hatin û berêka her tişt li cîyê xwe rûnişt.

A dema îro em ji bo çareserîya pirsgirêka xwe kurdan dixebitin, divê nexweşî û serêşîyên xwe baş kifş bikin û pey re ji bo dermankirina wan tev bigerin. Lewra gava çareserîyeke baş, tesbîteke qenc pêk neyê, dermanekî rast jî dernakeve holê. Wê çaxê jî hemû ked û xebata di vê rêçê de tê dayîn dê di avê de here.

Mixabin gava îro em li halê me kurdan dinihêrin, navgîna herî girînga sereke, ango ziman, têk diçe. Ji ber ku hêzên serdest tora mehandin û helandina kurdan wisa bi zexm vegirtine, kes/ferd bi tena serê nikare li ber xwe bide. Bo mînak çaxê zarokeka kurdan derdikeve kolanan dengên ku dibihê, peyvên ku diaxive ne kurdî ne. Çaxê telewîzyonê vedike, dîsa heman tişt. Heke temenê wî bigihêje çaxê dibistanê êdî dikeve ber bernameyeke têkûza asîmîlekirinê. Ev bernameya asîmîlekirinê ne tenê di warê ziman de ye, her weha zorakan di warê dînî û ramanî de ji rê derdixe û jixwe tiştê herî muhîm jî ew e. Lewra fikir û bawerîya zarokeke pak û paqij di serî de bête xirab kirin êdî paqij kirina wî pir bi zehmet e. Loma hêzên asîmîlekar girîngîyeke pir mezin didine dibistanên seretayî. Tewr dibistana seretayî mecbûr dikin û çaxê yek li hember wan derkeve û zarokên xwe nede ber destên wanê qirêj, wê çaxê ceza lê dibirin. Di van salên dawîyê taybetî ji bo kurd zarokên xwe yên qîzînî bişînine mekteban tevdigerin. Û qaşo vê xebatên xwe jî ji bo asta gel ya xwendinê bilind bikin û wana di hêla nûjen de pêi bixin pêk tînin. Lêbelê ev tiştekî mîna renkayîya nîvro eyan e ku di vê xebatê de mebesta wan ew e ku ew keçên kurdan asîmîle bikin, lewra ew rind dizanin ku ewna keçana dê siberojê bibine dayikên zarokên xwe û wan perwerde bikin. Heke hê piçûktî mêjîyê wan bişon, zimanê xwe hînî wan bikin, wê çaxê dê zimanê wanê zikmakî lawaz be. Rewşa mey a îroyîn jî encama vê pilana kone ye.

Heke evna di vê armanca xwe de bi serkevin – ya îro tê xuyanê bi ser dikevin- paşeroja zimanê kurdî, xasme ya kurdîya bakur di bin xeterê de ye.

Her weha ji alîyê dînî de ew ders û hêvotin/perwerdeya ku dibisitan didine zarokan jî ne rast in û şîrk û pûtperestîyê hînî zarokan dikin. Çaxê zarok her roj dest bi xwendina xwe dike bi navê al, serok û nirxên dewleta sekuler/laîk sond dixwe û li gor dînê îslamê navê vê şîrk e. Lê ji ber ku ev meseleyeke dûr û dirêj e, em li vê derê qala wê nakin.

Heke berxwedaneke bê dayîn divê her mertebe, alî û şertên wê bêne dîtin û li gor wê rêbazeke têkûz û guncan were kifş kirin, serkeftin her bi wê ve girêdayîye. Loma divê her kes di cem xwe de ji bo têkbirina vê kemîna xeternak xwedî li zarok û malbata xwe derkeve û ji van fikrê wanê jehrîn biparêze. Ji pey vê re jî vê tevger û tekoşîna xwe kolektivîze bikin daku vê çerxê çep vegerînin û herhal îro her ev ji destê me tê.

XEWN

Murad Pola

muradpola@gmail.com

Kula zaroktîyê bû di dilê wî de bibû hîtekî mezin û tebatî nedidayê. Çi çax tena serê xwe bima, ji kar û barên rojane aciz bibûya, bigota ez hinekî westa xwe daynim, li ser pêşeroja xwe bifikirim, a mîratê ew kula wî dihat dikete bîrê, dilê wî diêşand, nedihîşt tiştek ber re derbas be û here. Ewê birîna bê xwîn hemû tişt li ber wî reş kiribû, ne jin û zar, ne mal û milk û ne jî nav û dengê dunyayê seba wî kêfxweşî û ji bo wê kula xedar derman bû.

Sibê şeveqê rabû, dema ji xew hişyar bû hê malîya wî ranebibû, hêdîka ji nav nivînan derket, destnimêja xwe girt û nimêja sibehê kir û paşê çû deng li malîya xwe bike, lê kete bîrê ew ketîye kincan.

Gavanê Gund û Jina Wî

Murad Pola

Demên berê li gundekî welatê me, şetelek li ser niştecihên gund de tê. Gellek salên dûr û dirêj hişkî çêdibe, şilî û baran nabare. Loma xelayeka zehf girin radibe û gelê heremê pirr perîşan û şepirze dibin. Çend sala ancax dikarin nanoziko îdara serê xwe bikin. Piştî vê xelayê her çendî baraneke zef gumrah dibare û zevî, çandinîyê wan piçekî rind bibin jî, hikmetê Xwedê wê salê jî nan/genimê wan tehl dibe. Gava gundî ji bo xwarinê genimê xwe dibin li aşê gund yê bi ava çem digerîya dihêrin û dikine ar, bi kêf û eşq tînin dipêjin lê dinihêrin nanê wan tehl e û bi vê ecêba giran û kovandar dihesin.

Gundî radibin diçin vê yekê bi mezin û rûhsipîyê xwe dişêwirin û dipirsin ka gelo ji bo vê çareserik heye yan na. Lêbelê gelê gundê belengazê ku debara xwe bes bi vî genimî û çend heb tarişê xwe yê din dikarin bidomînin, ji wir jî destevala vedigerin û di encamê de bilî xwarina vi arî tu çareke dinê peyda nakin.

Dizê Kone

Dizê Kone

Murad Pola

Rojekê dema siwarê hepsekî diçe ciyekî lê dinihêre li kêleka rê, merivekî hişkehişk pişta xwe daye zinarekî li rexê rê. Çaxê siwar vî halê mêrik dibîne kurmê pirskirinê dikeve dila, diçe çem vî merivê ku pişta xwe daye kevirê mezin û xwe nalivîne, silav dike û bi dilekî sax dibêje:

Heyran tu li vê derê, li ber vî zinarî çi pêşeyî? Ev çi rewş e?

Nizane ku ev meriv dizekî şaraza ye. Dizê kone bersiva wî dide û dibêje:

Ez qurban ev zinarê mezin ji ciyê xwe leqiyaye, heke ez pişta xwe ji ber bikşînim dê tot be, têkeve ber devê rê û asê bike. Ji ber vê ji sibehê de min pişta xwe daye ber da ku hol ne be. Lê mîratê ez wisa kesirîme, ji tîbûnê dev û gewriya min zuha bûye. Ku tu xêra xwe hinekî dewsa min pişta xwe bide ber wê ez jî li mehîna te siwar bim herim li kaniyê avê vexwim bêm dê zehf baş bibe. De tu û bextê te.

Hêviyên Piştşikestî

Murad Pola

Çima her gav rastî van bûyeran dihat? Wî jî nizanibû. Kengî dest biavêta karekî îlam di derekê de tewşiyek çêdibû. Gelek sal berê çaxê ku hê xortekî nû gihîştî bû, li gel hevalên hevtayê xwe bêyî ku xeberê bide malê, duayê dê û bavê ji xwe re têxe ciriya rêwîtiyê ji welêt revayabûne îçeriyê. Dema li otobozê sîwarbibûn û ji nav bajêr derketibûn kela wî tijî bibû, lê dê dîsa vegeriya. Bi vê dilê xwe aş kir. Çaxê li tehêla rê dinihêrî çi tişt û ciyê teze çav pêdiket mîna zarekî teze xeber dide nîşanî hevalên xwe dida, ji wan dipirsî. Bi vê rev û rêwîtiyê wî wetnê ji bindestiyê xelasdibû diçû azadiyê. Lewra ji ber ku nûxiryê diya xwe, delaliyê malê bû.

KURDCELL

KURDCELL[*]

Murad Pola

muradpola@gmail.com

Xeyal ji bo wî kar bû. Çawa mirov şeveqê ji xewê şîyar dibûn diçûn ser karê xwe, ew jî hema wisa her roj di hişê xwe de xeyalek çêdikir, pê şadibû, seba ku bigihêje encamê dûr û dirêj li ser difikirî. Gava xeyalê xwe rêk û pêk dikir, mîna qey êdî gihîştîye armanca xwe bextewar dibû. Dema heval û cînarên wî çav bi wî diketin digotin qey tu xem û kedera wî tuneye, li ser rûyê erdê kesê herî bextewar û serfiraz ew e. Çendekî vê yekê wisa berdewam dikir, lê nişkêva rojekê hişê wî dihate sêrî, tê derdixist ku tiştekî wisa, mîna xeyalê wî tuneye, vê carê ji binî ve diguherî dibû merivekî din, gunehê sêwîyên li ber dîwaran jî pê dihat. Gava meriv çav pê diket, ziravê merivan jê diqetî. Te digot ew ne merivê çendek li berya vê ye.

DÊRSIM welatê zef tê bihîstin û kêm tê nasîn

DÊRSIM

welatê zef tê bihîstin û kêm tê nasîn

Murad Celalî

muradcelali@gmail.com

Hinek mijar hene ku di deheq wê de nivîsandin ji bo mirov pir bi zehmet e. Dêrsim jî ji yek wan mijaran e. Lewra heya nika li ser Dêrsim, dîrok û niştecîhên wê de, bîr û bawerîyên gelê wê, serhildan û ciyawazîyên wê yên ku li tu derên dinê peyda nabin ji van egeran hinek in. Him gelekî zêde qala wê hatîye kirin, tê kirin û bi qasî wê jî kêm û xelet tê nasîn.

Dêrsim di erdnîgarîya Kurdistanê de herêmeke pir girîng e. Lewra him bi çîya û çemên xwe, bi gelî û newalên xwe ve, him bi bîr û bawerîya xwe ve û him jî bi zaravayê xwe Kirmanckî ve ji wan herêman dinê yên Kurdistanê vediqete. Herweha bi berxwedan û serhildanên xwe ve herdem di dilê hêzên dagirker de bûye kuleke xedar, hê jî şopa wê kulê tê xuyanê.

Di vê nivîsê de emê qala van tiştan nekin. Egera ku bû baîs ev nivîsa were nivîsîn pirtûka Andranîkê ermen e ku piştî ku ev camêr di sala 1888 de li Dêrsimê gerîyaye, ketiye nav gelê Kurd, li çîya û banîyên wê gerîyaye, di derheq bîr û bawerî, edet, jîyan û çanda mirovên heremê de agahî berhev kiriye û ev agahîyên xwe nivîsîye û li Tiflîsê di sala 1900 de di nav Yekîtîya Weşanxaneyên Ermenîyan de bi navê “Dêrsim, Çanaparbordûtyûn Yêv Aşxarbgrûtyûn” wekî pirtûk daye çapkirin.